Początki dostępności cyfrowej
Gdy internet rozwijał się na początku lat 90. XX wieku, dostępność cyfrowa była jeszcze marginalnym tematem. Strony internetowe były prostymi zbiorami tekstu i obrazów, a technologia była ograniczona. Jednak już wtedy istniała potrzeba stworzenia treści internetowych, które byłyby dostępne dla szerszego grona użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami.
W 1994 roku powstało World Wide Web Consortium (W3C) – organizacja, której celem jest rozwój i standaryzacja technologii internetowych. W3C, pod kierownictwem Tima Berners-Lee, twórcy World Wide Web, szybko zdało sobie sprawę, że internet powinien być dostępny dla wszystkich. Dlatego w 1997 roku powołano Inicjatywę na Rzecz Dostępności Sieci Web (WAI - Web Accessibility Initiative), której zadaniem było rozwijanie standardów dostępności, narzędzi i zasobów, które wspierałyby tworzenie dostępnych treści cyfrowych.
WCAG 1.0 (1999) – Pierwsze wytyczne dostępności
Pierwsza wersja wytycznych, WCAG 1.0, została opublikowana przez W3C w maju 1999 roku. WCAG 1.0 składała się z 14 wytycznych (guidelines), które miały na celu zapewnienie dostępności stron internetowych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, w tym z problemami wzrokowymi, słuchowymi, ruchowymi i poznawczymi.
Każda wytyczna miała przypisane punkty kontrolne (checkpoints), które określały konkretne działania, jakie należało podjąć, aby strona była zgodna z WCAG 1.0. Punkty te były podzielone na trzy poziomy priorytetów:
- Priorytet 1 – absolutnie konieczne (must) dla zapewnienia dostępności.
- Priorytet 2 – powinno się wprowadzić (should) dla poprawy dostępności.
- Priorytet 3 – możliwe do wprowadzenia (may) dla ulepszenia dostępności.
Główne wytyczne WCAG 1.0:
- Zapewnienie alternatyw tekstowych dla treści nietekstowych.
- Umożliwienie korzystania ze strony bez obrazów.
- Zapewnienie, aby cała treść była dostępna również bez kolorów.
- Ułatwienie zrozumienia treści dla osób z problemami poznawczymi.
WCAG 1.0 była pionierskim dokumentem, który po raz pierwszy wyraźnie podkreślił, jak ważne jest projektowanie dostępnych stron internetowych. Jednak szybko zaczęło być jasne, że wraz z rozwojem internetu i technologii, WCAG 1.0 staje się niewystarczająca.
WCAG 2.0 (2008) – Nowa generacja dostępności
Wraz z rozwojem technologii internetowych oraz rosnącym znaczeniem multimediów i interaktywności, WCAG 1.0 zaczęła tracić na aktualności. Potrzebne były bardziej elastyczne i precyzyjne standardy, które mogłyby być stosowane w dynamicznie rozwijającym się środowisku cyfrowym. W odpowiedzi na te potrzeby, po wielu latach konsultacji i testów, W3C opublikowało WCAG 2.0 w grudniu 2008 roku.
Główne zmiany i zasady WCAG 2.0:
WCAG 2.0 opierała się na czterech zasadach dostępności, które miały służyć jako fundament dla tworzenia dostępnych treści internetowych:
- Postrzegalność (Perceivable) – informacje muszą być przedstawiane w taki sposób, aby użytkownicy mogli je odbierać za pomocą dostępnych dla nich zmysłów (np. wzrok, słuch).
- Funkcjonalność (Operable) – interfejsy użytkownika oraz elementy nawigacyjne muszą być obsługiwalne.
- Zrozumiałość (Understandable) – informacje oraz operacje muszą być łatwe do zrozumienia.
- Solidność (Robust) – treści muszą być wystarczająco solidne, aby mogły być prawidłowo interpretowane przez różnorodne urządzenia, w tym technologie asystujące.
WCAG 2.0 wprowadziło również kryteria sukcesu, które zastąpiły punkty kontrolne z WCAG 1.0. Każde kryterium sukcesu było przypisane do jednego z trzech poziomów zgodności:
- Poziom A – minimalna dostępność.
- Poziom AA – średnia dostępność (najczęściej wymagana przez prawo).
- Poziom AAA – najwyższy poziom dostępności.
Przykładowe kryteria sukcesu WCAG 2.0:
- Tekst alternatywny: Wszystkie obrazy muszą mieć alternatywne opisy (alt-text), które są dostępne dla osób korzystających z czytników ekranowych.
- Kontrast kolorów: Tekst na stronie musi być wystarczająco kontrastowy w stosunku do tła, aby osoby niedowidzące mogły go łatwo przeczytać.
- Nawigacja klawiaturą: Użytkownicy muszą mieć możliwość nawigacji po stronie bez potrzeby używania myszy.
WCAG 2.0 była kluczowym krokiem naprzód w dostępności, a jej uniwersalne zasady umożliwiły szerokie zastosowanie na różnych platformach cyfrowych.
WCAG 2.1 (2018) – Wsparcie dla urządzeń mobilnych i nowych technologii
Dziesięć lat po opublikowaniu WCAG 2.0, W3C zaprezentowało WCAG 2.1, która była rozszerzeniem poprzednich wytycznych. Nowa wersja miała na celu uwzględnienie postępu technologicznego, a także rozszerzenie dostępności na użytkowników korzystających z urządzeń mobilnych i dotykowych.
Główne zmiany w WCAG 2.1:
- Urządzenia mobilne: WCAG 2.1 dodało kryteria związane z dostępnością na urządzeniach mobilnych, takich jak zapewnienie odpowiednich odstępów między elementami interaktywnymi, aby ułatwić korzystanie z nich za pomocą palców.
- Dostępność dla osób z niepełnosprawnościami poznawczymi: Dodano nowe wytyczne, które ułatwiają korzystanie ze stron internetowych osobom z problemami poznawczymi, np. związanymi z uwagą, pamięcią czy czytelnością treści.
- Wprowadzenie nowych kryteriów: WCAG 2.1 zawierało 17 nowych kryteriów sukcesu, które obejmowały takie aspekty jak orientacja, powiększanie tekstu, kontrast treści nietekstowych, a także nawigacja klawiaturowa na urządzeniach dotykowych.
WCAG 2.1 zyskało na znaczeniu, ponieważ uwzględniło coraz bardziej powszechne korzystanie z internetu na urządzeniach mobilnych, które stały się dominującym narzędziem do przeglądania treści cyfrowych.
WCAG 2.2 (2023) – Najnowsze aktualizacje
WCAG 2.2, opublikowane w 2023 roku, to kontynuacja rozwoju wytycznych dostępności, z naciskiem na dalsze ułatwienia dla użytkowników z problemami motorycznymi, poznawczymi i wzrokowymi. WCAG 2.2 dodało kilka nowych kryteriów sukcesu, w tym:
- Widoczny fokus (2.4.7 Focus Visible) – poprawa nawigacji klawiaturą dzięki wyraźnemu oznaczaniu aktywnych elementów.
- Ułatwienia w uwierzytelnianiu (3.3.7 Accessible Authentication) – uproszczenie procesów logowania.
- Indykator fokusa (2.4.12 Focus Appearance) – bardziej wyraźne wskazanie elementów interaktywnych w trakcie nawigacji klawiaturą.
Przyszłość WCAG: Co dalej?
Wraz z rozwojem nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, rozszerzona rzeczywistość czy Internet Rzeczy (IoT), WCAG będzie musiało nadal ewoluować, aby zapewnić dostępność w coraz bardziej złożonym świecie cyfrowym. Obecnie W3C pracuje nad WCAG 3.0, które mają wprowadzić fundamentalne zmiany w podejściu do dostępności, z naciskiem na większą elastyczność i bardziej wszechstronne kryteria, które będą łatwiejsze do implementacji na różnych platformach.
Podsumowanie
Historia WCAG to historia postępu w zakresie inkluzywności cyfrowej. Od wczesnych wytycznych WCAG 1.0, przez bardziej uniwersalne i elastyczne WCAG 2.0 i 2.1, aż po najnowsze aktualizacje w WCAG 2.2 – wytyczne te zawsze dążyły do zapewnienia równego dostępu do internetu dla wszystkich użytkowników. W miarę jak technologie cyfrowe rozwijają się, WCAG będzie musiało kontynuować swoje innowacje, aby zapewnić, że dostępność pozostanie kluczowym elementem projektowania i rozwoju treści internetowych
