Dostępność cyfrowa jest coraz ważniejszą kwestią zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym. Produkty cyfrowe – strony internetowe, aplikacje mobilne (i nie tylko, bo też aplikacje przeglądarkowe, desktopowe i instalowane na innych urządzeniach) – były dostępne dla jak najszerszej grupy użytkowników, niezależnie od ich umiejętności czy ograniczeń fizycznych. Wymagania obejmują rosnącą grupę firm i organizacji, mają coraz częściej charakter prawny i obowiązkowy. Wpływają na jakość i dostępność usług oferowanych przez różne instytucje.
Wymogi prawne dostępności
W Unii Europejskiej dostępność cyfrowa jest regulowana ustawami i dyrektywami, które nakładają na podmioty publiczne obowiązek dostosowania ich stron internetowych i aplikacji do wymagań dostępności. W Polsce obowiązuje Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Także komercyjne firmy coraz częściej uwzględniają zasady dostępności w swoich projektach, co pozytywnie wpływa na ich odbiór i użytkowanie. Podjęcie testów dostępności cyfrowej od samego początku projektu może nie tylko ułatwić zgodność z przepisami, ale i zapewnić pełniejsze spektrum użytkowników.
Wytyczne dla dostępności
Podstawowym zbiorem zasad i wytycznych dotyczących dostępności cyfrowej są Web Content Accessibility Guidelines (WCAG), opracowane przez World Wide Web Consortium (W3C). Aktualna wersja, WCAG 2.1, jest najczęściej stosowanym standardem, zawierającym zasady pozwalające na dostosowanie stron i aplikacji do różnych poziomów dostępności – od podstawowego (A), przez rekomendowany (AA), po najwyższy (AAA). Polskie tłumaczenie wytycznych WCAG oraz lista kontrolna do badania dostępności są dostępne na stronach rządowych, co ułatwia wdrażanie tych standardów w projektach realizowanych w Polsce.
Narzędzia do audytu dostępności
Rozpoczęcie audytu dostępności wymaga użycia odpowiednich narzędzi, które pomagają testować stronę czy aplikację pod kątem zgodności z wytycznymi dostępności. Oto kilka przydatnych narzędzi:
- Czytniki ekranu – pozwalają symulować doświadczenie użytkownika niewidomego lub słabowidzącego. Jednym z popularnych, darmowych czytników jest NVDA, który umożliwia pełne przetestowanie dostępności treści tekstowej i wizualnej.
- Wtyczka WAVE – przeprowadza analizę dostępności na poziomie kodu HTML, wskazując błędy, które należy poprawić. Jest przydatna do analizy warstw wizualnych i funkcjonalnych strony.
- Lighthouse – narzędzie wbudowane w przeglądarkę Google Chrome, które pozwala na ocenę dostępności i zgodności strony z wytycznymi WCAG, uwzględniając między innymi poprawność znaczników oraz odpowiedni poziom kontrastu.
Pierwsze kroki – praktyczne testowanie dostępności
Testowanie dostępności najlepiej zacząć od przeglądu i oceny strony pod kątem poruszania się po niej za pomocą klawiatury. Nawigowanie wyłącznie przy pomocy klawiatury umożliwia symulację doświadczenia użytkowników, którzy mogą nie korzystać z myszy, np. ze względu na ograniczenia ruchowe. Ważnym krokiem jest również sprawdzenie działania czytników ekranu i przeprowadzanie testów „na ślepo”, co pozwala wczuć się w doświadczenia użytkowników niewidomych lub słabowidzących.
Praktyczne wyzwania przy testowaniu dostępności
Wykorzystanie narzędzi takich jak WAVE czy Lighthouse daje przegląd zgodności z wytycznymi, jednak ich wyniki wymagają interpretacji. Na przykład narzędzia te mogą zwracać błędy związane z użyciem znacznika
Dostępność nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami
Choć dostępność jest często kojarzona z dostosowaniem dla osób z niepełnosprawnościami, korzystają z niej wszyscy użytkownicy. Przykłady obejmują tu osoby starsze, dzieci czy użytkowników, którzy chwilowo nie mogą używać rąk (np. prowadząc pojazd lub trzymając coś). Proste elementy, jak odpowiedni kontrast, czytelne napisy czy funkcje głosowe, sprawiają, że interakcja z aplikacją jest łatwiejsza i bardziej komfortowa.
Testowanie dostępności na etapie projektowania
Najlepsze praktyki w zakresie dostępności można wprowadzić już na etapie tworzenia dokumentacji technicznej strony. Projektując nawigację, trzeba uwzględnić kwestie związane z poprawnym działaniem fokusu oraz sekwencji przejść między elementami interfejsu, co jest szczególnie istotne dla użytkowników korzystających z klawiatury lub czytników ekranu.
Eksploracyjne testowanie dostępności – wciel się w użytkownika
Testowanie eksploracyjne, czyli wcielenie się w użytkownika o różnych potrzebach, jest jednym z najskuteczniejszych sposobów oceny dostępności strony. Przykładowo:
- Symulowanie ograniczeń widzenia – np. sprawdzenie, jak użytkownik z zaburzeniami widzenia koloru porusza się po stronie, zwracając szczególną uwagę na kontrasty i elementy oznaczone kolorem.
- Nawigowanie wyłącznie klawiaturą – pozwala to ocenić, jak intuicyjnie zaprojektowana jest struktura nawigacji i czy użytkownik ma dostęp do wszystkich funkcji.
- Korzystanie z czytnika mowy – ważne jest, aby komunikaty, które odczytuje czytnik, były jednoznaczne i dostarczały informacji o działaniu poszczególnych funkcji.
Raport z testów dostępności
Po zakończeniu testów eksploracyjnych warto stworzyć raport z wnioskami, wskazując, które obszary spełniają wymagania, a gdzie są potrzebne poprawki. Można posłużyć się listą kontrolną WCAG 2.1, by dokładnie sprawdzić stronę i mieć pewność, że nie pominięto żadnego istotnego aspektu. Taki raport jest cennym narzędziem dla programistów, pozwalającym usunąć błędy i wdrożyć niezbędne poprawki.
Dlaczego warto inwestować w dostępność?
Dostępność jest kluczowa nie tylko dla grup docelowych z niepełnosprawnościami – wpływa także na jakość korzystania z treści przez wszystkich użytkowników. Może stać się jednym z głównych atutów każdej aplikacji czy strony internetowej, zapewniając komfort użytkowania. Dbanie o dostępność to inwestycja, która zwiększa grono odbiorców, poprawia satysfakcję z użytkowania i pozwala dostosować się do zmieniających się regulacji prawnych.
Testowanie dostępności to nie tylko wymóg prawny, ale i wyraz troski o różnorodnych użytkowników. Wymagania rosną wraz z postępem technologicznym, a troska o dostępność to element budujący zaufanie i pozytywny wizerunek marki.
