1. WCAG – Web Content Accessibility Guidelines
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) to jeden z najważniejszych zestawów wytycznych dotyczących dostępności cyfrowej. Opracowany przez World Wide Web Consortium (W3C), WCAG został stworzony w celu standaryzacji dostępności stron internetowych i aplikacji, aby mogły być używane przez osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności, takimi jak niewidomi, niedosłyszący, osoby z ograniczoną mobilnością czy osoby z trudnościami poznawczymi.
WCAG opiera się na czterech głównych zasadach, które już omówiliśmy wcześniej:
- Postrzegalność (Perceivable) – treść musi być przedstawiona w sposób, który użytkownik jest w stanie odbierać zmysłowo, np. poprzez tekst alternatywny dla obrazów.
- Funkcjonalność (Operable) – interfejsy muszą być obsługiwane za pomocą różnych urządzeń, w tym klawiatury.
- Zrozumiałość (Understandable) – treści muszą być jasne, a ich funkcje przewidywalne i intuicyjne.
- Solidność (Robust) – strony muszą być kompatybilne z różnymi technologiami asystującymi, aby działały teraz i w przyszłości.
Poziomy zgodności WCAG:
- Poziom A: minimalna dostępność.
- Poziom AA: średni poziom, najczęściej wymagany przez przepisy prawne.
- Poziom AAA: najwyższy poziom zgodności, oferujący pełne wsparcie dla użytkowników z różnymi potrzebami.
Najważniejsze wersje WCAG to:
- WCAG 1.0 (1999) – pierwsza wersja standardu.
- WCAG 2.0 (2008) – bardziej uniwersalne podejście do dostępności.
- WCAG 2.1 (2018) – uwzględniające nowe technologie, w tym mobilność.
- WCAG 2.2 (2023) – zawierające dodatkowe wytyczne dotyczące łatwości użycia.
2. ADA – Americans with Disabilities Act
Americans with Disabilities Act (ADA) to amerykańska ustawa z 1990 roku, która ma na celu zapewnienie równego dostępu do miejsc publicznych, pracy, edukacji i innych obszarów życia osobom z niepełnosprawnościami. Choć ustawa ta pierwotnie odnosiła się głównie do dostępu fizycznego (np. budynków i przestrzeni publicznych), z biegiem czasu jej interpretacja rozszerzyła się na środowisko cyfrowe.
Zgodnie z ADA, strony internetowe oraz aplikacje muszą być projektowane w taki sposób, aby były dostępne dla wszystkich użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami. W wielu przypadkach wytyczne WCAG są stosowane jako standard, który firmy i organizacje muszą spełniać, aby być zgodne z ADA. Dotyczy to głównie sektora publicznego, dużych przedsiębiorstw i instytucji edukacyjnych.
ADA a WCAG
Chociaż ADA nie odnosi się bezpośrednio do WCAG, sądowe interpretacje ADA często wymagają stosowania WCAG jako zestawu wytycznych dla zapewnienia dostępności cyfrowej. W kontekście prawa, jeśli strona internetowa nie jest dostępna dla osoby z niepełnosprawnością, może to skutkować pozwem o naruszenie ADA.
3. ARIA – Accessible Rich Internet Applications
Accessible Rich Internet Applications (ARIA) to zestaw specyfikacji opracowanych przez W3C, który ma na celu zwiększenie dostępności dynamicznych treści internetowych i bogatych aplikacji internetowych, takich jak interaktywne formularze, menu rozwijane czy aplikacje webowe.
ARIA pozwala twórcom stron na oznaczenie elementów interfejsu, które mogą być trudne do zrozumienia lub obsługi przez osoby korzystające z technologii asystujących, takich jak czytniki ekranowe. Przy pomocy atrybutów ARIA można wskazać, jakie funkcje pełnią poszczególne elementy, nawet jeśli nie są one domyślnie obsługiwane przez standardowe HTML.
Kluczowe elementy ARIA:
- Wspieranie nawigacji: ARIA pozwala oznaczać elementy nawigacyjne (np. menu, paski narzędzi), aby użytkownicy technologii asystujących mogli łatwiej się po nich poruszać.
- Wskaźniki stanu: Dynamiczne elementy interfejsu, takie jak przyciski, które zmieniają stan (np. otwarte/zamknięte), mogą być oznaczone za pomocą atrybutów ARIA, co ułatwia zrozumienie ich działania.
- Role i stany: ARIA umożliwia przypisanie specyficznych ról do elementów interfejsu, takich jak formularze, przyciski, karty, dzięki czemu technologie asystujące wiedzą, jak interpretować dany element.
ARIA w praktyce: ARIA jest nieodzownym narzędziem w zapewnianiu dostępności interaktywnych treści, które przekraczają możliwości standardowego HTML, a także pomaga w budowaniu bardziej złożonych i funkcjonalnych aplikacji internetowych.
4. Section 508 – Amendments to the Rehabilitation Act
Section 508 to część amerykańskiej ustawy o rehabilitacji z 1973 roku, która wymaga, aby wszystkie agencje federalne zapewniały dostępność swoich technologii informacyjnych i stron internetowych. W przeciwieństwie do ADA, Section 508 odnosi się bezpośrednio do sektora publicznego, czyli agencji rządowych i instytucji współpracujących z nimi.
Aktualizacja Section 508 w 2017 roku zintegrowała wytyczne WCAG 2.0, co oznacza, że organizacje rządowe muszą przestrzegać tych standardów, aby spełnić wymogi dotyczące dostępności. Zgodność z Section 508 jest obowiązkowa dla stron internetowych, dokumentów elektronicznych, systemów IT oraz innych zasobów technologicznych, które są w użyciu w sektorze publicznym.
5. EPUB Accessibility
EPUB to otwarty format plików używany do publikacji elektronicznych, takich jak e-booki. Z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, opracowano wytyczne dotyczące dostępności EPUB, które są zgodne z WCAG. Format EPUB wspiera dynamiczne zmiany tekstu (np. powiększanie czcionki), możliwość odczytywania zawartości przez technologie asystujące oraz dostosowywanie układu treści do różnych urządzeń.
Wytyczne EPUB dotyczą:
- Alternatywnych opisów dla obrazów.
- Poprawnego oznaczania nagłówków i struktury dokumentów.
- Używania formatów dźwiękowych i tekstowych w taki sposób, aby były dostępne dla czytników ekranowych.
Dostępność w formacie EPUB ma kluczowe znaczenie dla osób korzystających z książek elektronicznych, zwłaszcza tych z trudnościami w czytaniu tradycyjnych tekstów drukowanych.
6. ATAG – Authoring Tool Accessibility Guidelines
Authoring Tool Accessibility Guidelines (ATAG) to wytyczne opracowane przez W3C, które dotyczą narzędzi do tworzenia stron internetowych i treści cyfrowych. ATAG ma na celu zapewnienie, że te narzędzia są dostępne dla użytkowników z niepełnosprawnościami oraz że treści generowane przez te narzędzia są zgodne z WCAG.
ATAG dzieli się na dwa główne cele:
- Dostępność narzędzia: Twórcy treści muszą mieć możliwość korzystania z narzędzi twórczych, nawet jeśli mają niepełnosprawność. Narzędzia do edycji stron internetowych, programy do zarządzania treścią (CMS) i inne aplikacje powinny być projektowane w taki sposób, aby były dostępne dla wszystkich użytkowników.
- Generowanie dostępnych treści: Narzędzia te powinny wspierać twórców w generowaniu treści cyfrowych, które są zgodne z wytycznymi dostępności, takimi jak WCAG. Oznacza to, że narzędzia powinny automatycznie wspierać np. dodawanie tekstów alternatywnych do obrazów, zapewniać poprawną strukturę nagłówków oraz ułatwiać tworzenie dostępnych formularzy.
7. WAI-ARIA
Inicjatywa na rzecz dostępności sieciowej WAI-ARIA (Web Accessibility Initiative - Accessible Rich Internet Applications) to zestaw technologii opracowanych przez W3C, które mają na celu uczynienie treści internetowych bardziej dostępnymi dla osób korzystających z technologii asystujących, takich jak czytniki ekranu. WAI-ARIA rozszerza możliwości interaktywnych elementów stron internetowych, takich jak menu, zakładki, przyciski i formularze, umożliwiając lepsze ich zrozumienie przez technologie wspomagające.
Dzięki ARIA, twórcy mogą nadawać specjalne role interaktywnym elementom, określać ich stany (np. aktywne lub nieaktywne), a także tworzyć zrozumiałą nawigację dla osób z ograniczeniami sensorycznymi. ARIA jest szczególnie ważna w przypadku zaawansowanych aplikacji internetowych (SPA) i dynamicznie zmieniających się stron.
Podsumowanie
Dostępność cyfrowa to nie tylko kwestia przestrzegania przepisów prawnych, ale przede wszystkim dążenie do stworzenia internetu, który jest otwarty i użyteczny dla każdego. Standardy i wytyczne, takie jak WCAG, ADA, ARIA czy Section 508, dostarczają narzędzi i wskazówek, które pomagają projektantom, deweloperom i firmom tworzyć treści cyfrowe z myślą o dostępności.
Zapewnienie zgodności z tymi wytycznymi nie tylko pozwala uniknąć potencjalnych konsekwencji prawnych, ale również sprawia, że produkty cyfrowe są bardziej użyteczne i dostępne dla szerszej grupy odbiorców. Z każdym rokiem rośnie świadomość potrzeby dostępności, a technologie asystujące i narzędzia wspierające stają się coraz bardziej zaawansowane, co umożliwia jeszcze lepsze zrozumienie i użytkowanie cyfrowych zasobów przez osoby z niepełnosprawnościami.
